Informatie

Jeltje Joukes, oud 10 jaar, uit Buitenpost, borduurde in 1777 haar volledige naam als IELTIE IOIKES op haar merklap. Jeltje zat op een degelijke, ouderwetse naaischool. Alfabetten, initialen en traditionele motieven werden strak geordend, kenmerkend voor de omgeving van Buitenpost. De grote Friese letters met oogjesversiering accentueerde ze met vlechtsteken, die in 1777 nog maar zelden werden gebruikt. Op drie regels borduurde Jeltje de initialen van het gezin waarin ze opgroeide. Haar ouders Jouke Tjalles en Gelske Hendriks trouwden in 1753. De initialen lopen vaak in elkaar over. De I werd ook gebruikt als J, I.I. is Jeltje Joukes * 1767, I.T. is Jouke Tjalles, haar vader en T.I. haar broer Tjalling *1757. G.H. is moeder Gelske Hendriks (Ronner), dochter van een chirurgijn. H.I .is haar broer Hendrik *1754. H.I. is haar zus Hinke *1759, die jong overleed, de volgende zus uit 1760 was weer een Hinke, ook zij zou jong overlijden. Op de onderste regel staat D.I., broer Durk *1761, dan H.I, opnieuw een Hinke, geboren in 1764. Jeltje had twee jongere zusjes: I.I. is Ytje, geboren in 1771 en G.I. is Grietje, geboren in 1774. Ook in de achthoek tussen de letters van haar eigen naam staan initialen: van wie die zijn is nog onbekend.

Uitgelicht!

• Naam en jaartal
Naam en jaartal
---
Jeltje borduurde haar complete naam: Ieltie Ioikes, oud tien iaar, anno 1777. Hier is goed te zien dat een I werd gebruikt voor een J, haar naam was Jeltje en haar vader heette Jouke. Jeltje maakte daar Joike van.
• Initialen op een rij
Initialen op een rij
---
In Buitenpost stonden de grote initialen netjes op rijen. Ze hebben een strakke vorm met een kontoer in vlechtsteek en een rand in stiksteken met oogjes.
• Achthoek
Achthoek
---
Een achthoek staat voor volmaaktheid. Daarom is een doopvont vaak achthoekig. Achthoek-patronen komen al voor in 16de-eeuwse patronenboeken. In de vlakken staan vaak initialen. Hierin staan: T.I., M.H, W.H., T.R. en in het midden G.I.
• Vlechtsteek
Vlechtsteek
---
De vlechtsteek ligt dikker op de stof dan de kruissteek, omdat de draden elkaar twee maal kruisen. Deze wordt van boven naar beneden gewerkt en steeds van rechts naar links gestoken.
• Kruissteek
Kruissteek
---
De kruissteek is de meest voorkomende steek op merklappen. Bij de meeste Friese merklappen uit de 17de-19de eeuw wisselt het bovenliggende schuine steekje om en om van richting. Tegenwoordig horen de steken allemaal dezelfde kant uit te lopen.
• Stersteek
Stersteek
---
Bij de stersteek worden de steekjes steeds vanuit het midden gemaakt en strak aangetrokken. Daardoor ontstaat een gaatje. Om een rij stersteken te maken wordt de stersteek in twee toeren gewerkt.
• Gaten
Gaten
---
Gaten zoals deze in oude merklappen zijn ontstaan door het roesten van bloedvlekken. Grotere gaten wijzen op muizenvraat.
• Weefbreedte
Weefbreedte
---
Oude merklappen in Friesland zijn op linnen van een el breed gemaakt. Omstreeks 1730 verschijnt er ook smaller linnen op de markt, ca 50 cm breed. Voortaan werden de meeste Friese merklappen daar van gemaakt.

Kenmerken

• merkletterlap

• T1937-208A

• Fries Genootschap

• 1. Initialen maakster : II (2x)2. Datering : 17773. Overige initialen : GI MH WH TR TI FK TI GH IHI DI HII GI4. Overige tekst : IELTIE IOIKES OUD 10 IAAR ANNO 1777

• 36.0 x 49.5 cm

• kastjessteek
• kruissteek
• open naaisteek
• stersteek
• stiksteek

• geometrie
• achthoek
• ster
• kroon
• levensboom gestileerd
• mand met bloemen
• vaas met bloemen
• vogel
• pauw
• papegaai
• gevleugeld hart
• monstrans

• zijde
• linnen
• linnen