Informatie

Klaaske Pytters uit Leeuwarden, geboren in 1743, borduurde de gekroonde molen met de letters P en L tussen de wieken en het jaartal 1754 eronder. Haar vader, Pytter Luites ‘Meulen’ had met zijn broer Harmannus in 1752 een nieuwe stenen molen gebouwd op het Zuid-Vliet in Leeuwarden, de ‘Jonge Fenix’. De oude molen was namelijk afgebrand. Door de wind werden meerdere molens aangedreven: een eek- of runmolen voor het malen van eikeschors, om looizuur te winnen voor de leerlooierij. Een trasmolen voor het vermalen van tufsteen voor metselspecie en een olieslagerij om olie uit lijnzaad en koolzaad te persen. Klaaske borduurde niet voor niets een eikenboom en nog een gestileerd boompje met eikels. De grote driemaster met vijftien bemanningsleden verwijst naar de scheepsrederij van haar vader. Langs de bovenrand borduurde Klaaske zes alfabetten. Een groot geometrische motief is het middelpunt van verschillende motieven. Het ‘grondje’ langs de zoom met tipjes gras geeft de merklap een basis. Daarop is in het midden een kievit tussen bloemen geborduurd, een verbasterd motief dat al in 16de-eeuwse patronenboekjes is afgebeeld. In Leeuwarden werden nooit grote initialen van versierde letters geborduurd, maar wel altijd een alfabet met stersteken. Die waren speciaal geschikt om vaak te wassen linnengoed mee te merken. De gaatjes in die steek bleven altijd zichtbaar.

Uitgelicht!

• Quentel vogel
Quentel vogel
---
Midden op dit grondje staat een vogel tussen planten. Daarvan is het patroon al in 1527 in ‘Ein new kunstlich Modelbuch’ van Peter Quentel verschenen. Het is in vele patronenboeken in de 16de eeuw herdrukt.
• Gekroonde molen
Gekroonde molen
---
Deze gekroonde standerdmolen met de initialen P.L. verwijst naar de nieuwe molen die Pyter Luites met zijn broer Harmannus bouwde aan het Zuid-Vliet in Leeuwarden in 1752. Omdat de oude molen was verbrand, kreeg deze als naam de Jonge Fenix.
• Schip
Schip
---
In de Christelijke symboliek is het schip het symbool voor de vaart van de ziel naar de veilige haven; in de middeleeuwen het symbool van de hoop. Hier verwijst het naar Pyter Luites van der Meulen, de vader van Klaaske, die ook reder was.
• Druivendragers
Druivendragers
---
Mozes zendt verspieders uit naar het beloofde land Kanaän. Jozua en Kaleb komen terug met een gigantische druiventros, bewijs van vruchtbaar land. Of: voorste drager is het jodendom, achterste het heidendom en de druiventros Christus.
• Gekroonde initialen
Gekroonde initialen
---
Linnengoed van het Stadhouderlijk Hof in Leeuwarden werd altijd gemerkt met een kroontje. Als naaisters in Leeuwarden opdrachten wilden krijgen van het Hof, moesten ze kroontjes kunnen borduren. F.P. is het zusje Fetje Pyters van anderhalf.
• Alfabet in stersteek
Alfabet in stersteek
---
Op een Leeuwarder merklap staan eenvoudige alfabetten. Er zijn altijd twee in stersteek geborduurd, speciaal om linnengoed te merken dat vaak gewassen moest worden. Door de gaatjes blijven die merken ook na veel wassen goed zichtbaar.
• Spinnende aap
Spinnende aap
---
Mensen geven dieren vaak menselijke eigenschappen. De aap werd voor velen het symbool van de duivel. Hij symboliseert alle ongewenste eigenschappen, zoals dwaasheid, luiheid, ontucht, ijdelheid en nabootsen.
• Mystieke wijnpers
Mystieke wijnpers
---
Een hart in een wijnpers, met vogels erom, verbeeldt het bloed van Christus dat wordt vergoten om de wereld te redden. De vogels zijn de dragers van de ziel en vormen de verbinding tussen hemel en aarde.
• Relikwiekast ?
Relikwiekast ?
---
Dit motief is misschien een reliekschrijn of relikwiekast, waarin een overblijfsel van een heilige werd bewaard. Onwaarschijnlijk in een protestantse omgeving. Of is het misschien een kunstkast waarin men kostbare en bijzondere dingen opborg?
• Eikenboom
Eikenboom
---
Hier verwijst de eik naar de eikenschors, of eek. Die werd vermalen tot grondstof voor de leerlooierij. Van deze gemalen schors werd run gemaakt, door er water aan toe te voegen. Dit bevatte looizuur. Klaaske’s vader was eekmolenaar.
• Nederlandse Maagd
Nederlandse Maagd
---
De Nederlandse of vrije maagd heeft meestal in haar hand een vrijheidshoed. Zij staat in de Hollandse tuin, symbool van het huis van Oranje. Die tuin wordt rond afgebeeld en heeft een hekje in het midden.
• Rustbed
Rustbed
---
Rustbank met drie kussens kan een symbool zijn voor het huwelijksbed. Soms is er een kroontje boven geborduurd. De vogels zijn de dragers van de ziel.
• Geometrisch motief
Geometrisch motief
---
Dit vierzijdig symmetrische motief is opgebouwd uit een ster, vierkant, achthoek en driehoekjes. Geometrische patronen komen voort uit de aard van het kruissteekborduurwerk. Dergelijke patronen komen al voor in 16de-eeuwse patronenboeken.
• Grondje met motieven
Grondje met motieven
---
Een grondje, een lijn waarop allerlei motiefjes zijn verzameld, komt veel voor op Friese merklappen. Het is mogelijk een verwijzing naar de Friese weilanden. Het gras groeit in mooie driehoekjes tussen de motieven.

Kenmerken

• merkletterlap

• T01127C

• Fries Genootschap

• 1. Initialen maakster : KP2. Datering : 17543. Overige initialen : FP PL4. Overige tekst :

• 38.5 x 71.5 cm

• kastjessteek
• kruissteek
• stersteek
• stiksteek

• geometrie
• ster
• kroon
• levensboom gestileerd
• boom realistisch
• vaas met bloemen
• tulp
• fruitmand
• vogel
• papegaai
• ooievaar
• zwaan
• kievit
• haas
• hond
• hert
• gevleugeld hart
• grondje
• kerk
• molen
• poort
• schip
• mystieke wijnpers
• altaar
• druivendragers
• verspieders
• Nederlandse maagd
• Hollandse tuin
• spinnende aap
• man
• vrouw
• juk
• bed
• kussen

• zijde
• linnen