Een blog over de laatste twee merklappen van Fetje Gjalts van der Hem uit Wirdum, geborduurd toen ze nog niet wist dat ze de schoonmoeder van Nanne Ottema zou worden.

Fetje borduurde in hetzelfde jaar als haar romantische borduurstuk, in 1858, met zwarte zijde een merklap met traditionele motieven. In Friesland is dat geen bestaande of plaatsgebonden traditie geweest. Ze duiken hier zo nu en dan op, in tegenstelling tot de ‘zwarte’ merklappen in de provincie Groningen. De hele 19de eeuw zijn ze daar geborduurd, vooral in oost-Groningen door welgestelde boerendochters. Het zijn merklappen met een mooie rand rondom, symmetrisch van opzet en met een grote variatie aan zwarte bloempotten en levensbomen. Hennie Stevan in Winschoten verzamelt ze in haar Museum voor Naaldkunst en beschreef ze onder andere in haar interessante boek Pronkjuweeltjes uit het land van Jaarfke (2005).

De zwarte merklap van Fetje is eenvoudig, vergeleken bij de Groninger merklappen. Een simpele zigzagrand rondom, bovenaan eerst een aantal alfabetten. De motieven deelde ze min of meer symmetrisch in. De grootste, twee verschillende levensbomen, staan op de middenas. De traditionele motieven eromheen heeft ze zo gelijkmatig mogelijk verdeeld. Fetje hield geen duidelijke lijnen aan, waardoor motieven op dezelfde hoogte zouden kunnen staan. Nu zou je voor het evenwicht linksboven nog een klein motiefje verwachten.


Vijf jaar later, Fetje is dan vijftien, borduurde ze met Berlijnse wol een kleurige merklap. De gestileerde Friese levensboom met veervormige takken van haar zwarte merklap kwam weer midden onder te staan. Links borduurde ze in kleur de mand met rozen na en rechts de rozenboom. Erboven borduurde ze het levensboompje met de bolle kruin na, het kleine ‘ster’boompje en rechts het scheepje. Voor de overige motieven keek ze onder andere naar haar gekleurde merklap uit 1856.

In 1870 zal ze trouwen met Andries Ymkes Kingma, oud 25 jaar, geboren te Weidum. Hij is de zoon van welgestelde landbouwers en is bij zijn huwelijk ‘zonder bepaald beroep’. Fetje is met haar 22 jaar in die tijd nog minderjarig!